Se ni resumas 2023, ni trovas klimatajn katastrofojn, militon, bandokrimojn, ktp ktp. La pozitivaj eventoj emas malaperi – sed kompreneble ili ekzistas. Deziro al pli bona kaj pli paca mondo estas esprimita en poemo, kiun ĉiujare legas iu en televidelsendo el Skansen, Stokholmo. Ĉi-jare la honoran taskon ricevis la aktoro Tomas von Brömssen el Gotenburgo. Temas pri laŭtlegado de la poemo de Tennyson ”Ring out, wild bells”.

La Novjara sonorilo aŭ ”Ring klocka ring” estas libera traduko de angla poemo. En la mezo de la 19-a jarcento, la poeto Alfred Tennyson, pli poste lord Tennyson, kompilis la 131-versan poemon ”In Memoriam” pri sia forpasinta amiko Arthur Henry Hallam. Estas el epizodo numero 106 de ĉi tiu verko ke ”Ring bell ring” originas.

La sveda traduko de ĉi tiuj linioj estis farita de la poeto Nils Edvard Fredin fine de la 19-a jarcento. Fredin elektis interpreti la unuan alineon jene:

Google Translate provas traduki la poemon al Esperanto:

1. El la sveda versio:

2. Kiel komparo ankaŭ el la angla:

Om vi summerar 2023 finner vi klimatkatastrofer, krig, gängkriminalitet m.m. m.m. De positiva händelserna har en tendens att försvinna – men de finns förstås. En önskan om en bättre och fredligare värld uttrycks i en dikt, som varje år läses av någon i en TV-utsändning från Skansen, Stockholm. I år gick hedersuppdraget till skådespelaren Tomas från Brömssen från Göteborg.

Nyårsklockan eller ”Ring klocka ring” är en fri översättning av en engelsk dikt. I mitten av 1800-talet sammanställde poeten Alfred Tennyson, senare lord Tennyson, det 131 verser långa diktverket ”In Memoriam” över sin avlidne vän Arthur Henry Hallam. Det är från avsnitt nummer 106 av detta verk som ”Ring klocka ring” har sitt ursprung.

Den svenska översättningen av dessa rader gjordes av poeten Nils Edvard Fredin i slutet av 1800-talet. Fredin valde att tolka det första stycket på detta vis.

Knaboj el Israelo kaj Palestino… En la decembra numero ankaŭ troviĝas du knaboj. Jen du novaj – iomete pli aĝaj.

Ĉi-sube ni publikigas du kristnaskajn dezirojn, venintaj post la eldono de la decembra numero.   /Siv

Walter Klag skribas:

ZEO en Vieno: Zamenhofgasse??? (paĝo 11) Ne!
Fakte estas Zehenthofgasse! Vidu la foton.

Proksime de mia domo estas Zehenthofgasse. Zehent = dekono (de la rikolto?), Hof = bieno, Gasse = strateto.
Fartu bone!   Walter

Tamen en Vieno vere troviĝas Zamenhofgasse.

Mi demandis al Walter kial oni donis al Zamenhof nur GASSE (malgranda strato) kaj ne STRASSE (strato) aŭ Avenuo.

Li respondis: Zamenhof meritus BULVARDEGON!

Kompreneble!     /Siv

de Ingegerd Granat

Se ne okazas pandemioj aŭ aliaj gravaj katastrofoj oni en Gotenburgo organizas la ”Foiro de Libro kaj Biblioteko”.

Unu tian jaron mi sidis ĉe McDonalds en la foirejo kaj tagmanĝis. Estis ĵaŭdo, la tago por profesiuloj. Instruistoj, ĉiaspecaj, estas kalkulitaj kiel profesiuloj en tiu kunteksto, kaj je la tagmanĝo ili ankaŭ elfluis en McDonalds, plenplenaj de broŝuroj kaj reklammaterialo. Instruistino en la grupo iras al mia tablo, kie mi sidas sur kanapo kaj havas du seĝojn kontraŭe.

– Ĉu mi povas meti miajn sakojn ĉi tie? ŝi demandas kun granda tutvizaĝa rideto.

– Jes, bonvole, mi respondas.

Ŝi eltiras ambaŭ seĝojn kaj malordigas ilin per sakoj kaj sakoj kaj sakoj, poste ŝi iras kaj sidas kun siaj kolegoj ĉe alia tablo.

Tie mi restas sur la kanapo kaj rigardas ”Maljunulo Pettsson” preni sian ĉapelon kaj sian feliĉan vizaĝon el unu el la sakoj sur la kontraŭa seĝo.

Tiam venas alta viro kun rondaj okulvitroj kaj griza kretstrekdesegna kostumo kaj preterpasas la tablon, kie mi kaj la sakoj sidas. Li iras antaŭen al alta tablo kun drinkejtaburetoj kaj sidiĝas tie, rekte antaŭ mi kaj la sakoj.

Tiam mi vidas!

Estas Sven Nordqvist, la aŭtoro de ”Gubben Pettsson”.

Mi kaŭras malantaŭ la ”Maljunulo” en la sako kaj eligas la poŝtelefonon kaj tie li sidas en mia bildo malantaŭ ĉiuj sakoj kaj Pettsson mem, li en la sako, aspektas tiel feliĉa kaj mi kredas, ke mi vidas lin palpebrumi al mi.

P.S. Mi fakte scias kie li havas sian laborejon, do Pettsson!

de Ingegerd Granat

Iun tagon komence de decembro ni faris ekskurson al ”Bragebacken” en okcidenta Gotenburgo, pli precize ĉe la rando de la parko Slottsskogen. Neĝis dum la nokto kaj estis dek centimetra neĝkovraĵo super la tutaĵo.

Bragebacken estis inaŭgurita en 1902 kaj tiam la vintroj ofte estis malvarmaj kaj neĝaj. Krome, skisaltado estis populara sporto, kaj por spektantoj kaj agantoj, tiutempe.

Je la 300-jara jubileo en 1923, du tribunoj estis konstruitaj en nacia romantika stilo ĉe la saltdeklivo, kaj ĉe la inaŭguro en januaro 1924 venis 15 000 spektantoj. Ĉe pli posta konkursado, la rezultoj estis sciigitaj uzante elektrajn laŭtparolilojn. Tiam homoj kredis je neĝo ĉi tie en Gotenburgo.

Oni ne faris tion post 1950, kiam la lasta konkurso estis organizita, kaj tiam ili uzis artefaritan neĝon. En 1960, la saltdeklivo estis transdonita al la grandurbo de Gotenburgo fare de la sporta asocio.

Restas ruinosimilaj restaĵoj kaj oni rekomendas someran ekskurson. Malsupre vi povas vidi kiel ĝi aspektas hodiaŭ. Ni ne vidis ĉi tion kaj ni ne volis vadi en tiom da neĝo, sed en la somero …

kiu en la 70-aj jaroj staris en loko inter la Hjällsnäsplaco kaj lernejo en Gråbo, mia hejmloko proksime al Gotenburgo.

La Gråboanoj havis fortajn opiniojn. Kelkaj ŝatis ĝin, aliaj volis forpreni ĝin.

Sabotaĵoj kontraŭ ĝi okazis kaj estis riparitaj kelkfoje. Post eksplodado la komunumo rezignis kaj forprenis ĝin.

En 2017 oni reinaŭguris la placon. En la mezo nun estas kvin bronzaj birdoj, kiuj spruĉas akvon. Neniu atako al ili ĉar la birdoj similas al veraj birdoj.

Tamen, homoj komencis cerbumi: kie estas la malnova skulptaĵo? La gazeto Lerums tidning, faris serĉadon kaj finfine retrovis ĝin en pecoj en aŭtejo. La fundamento estis for. En Facebook oni diskutis kion fari. Finfine ĝi nun staras proksime al la busstacio sufiĉe proksime al la placo kaj denove ĝi kaptas la sunbrilojn, dirante ke Gråbo (Grizejo) ne ĉiam estas griza, sed ofte sunbrila.

Pli ol 50 jaroj estis la tempo bezonata por homoj alkutimiĝi al tiu skulptaĵo. Nun ni fieras pri ĝi.   /Siv

Anna-Karin Wyndhamn en la gazeto Göteborgs-Posten. Ŝi estas Ph.D. en eduka laboro.

”Antaŭ dek jaroj, studentoj povis facile sidi kaj legi koncentrite dum almenaŭ duonhoro. Ili ĝojkriis kiam ili iam estis vidonta plenlongan filmon kaj poste sidis kiel kandeloj ĝis la filmo finiĝos.

Dum periodo ni havis tradicion montri la gigantan filmon ’Schindler’s list’ en sia tutaĵo al niaj naŭoj (la lasta klaso en la baza lernejo). Ili sidis en la aŭditorio kaj spektis la filmon sur granda ekrano. Neniaj problemoj. Hodiaŭ ni ĉesigis tiajn filmprezentadojn.”

Tiel skribis gimnazio-instruistino Sophia Barthelson en pli longa komento en Fejsbuko, baldaŭ post kiam la Pizo-rezultoj estis prezentitaj.

La enketo malkaŝis novan draman falon en, interalie, legadokompreno. La sperto de Barthelson estas ke multaj studentoj hodiaŭ, sendepende de fono aŭ ebla diagnozo, malsukcesas en eltenivo, kapablo koncentriĝi kaj kapablo sekvi rakonton. Post duonhoro en filmo, aliaj impulsoj transprenas kaj ili komencas serĉi en la Interreto aŭ ĝeni unu la alian.

Ĉi tiu bildo de interne konformas al la lasta analizo pri la sveda lernejo de la piza direktoro Andreas Schleicher. Tro multaj klasĉambroj estas karakterizitaj per manko de fokuso, per malordo kaj bruo, li kredas. Disciplino estas malforta kaj studentoj malsukcesas en engaĝiĝo. Ofte ili lasas sin distri per siaj poŝtelefonoj. En la lumo de tio, ĝuste pravas la anonco de la ”Tidö-partioj” pri senpoŝtelefona bazlernejo.

Pli kaj pli da lernejoj jam aplikas la eblecon limigi la aliron de lernantoj al poŝtelefonoj. Estas bonega, ke ĉi tio estas streĉita kaj ke eĉ la paŭzoj, por kiel eble plej multaj homoj, estas liberigitaj de la uzo de poŝtelefono kiel la sola aktiveco.

Tiaj limigoj estas cetere subtenataj. Estas treege grave, deklaras esplora superrigardo pri mensmalsano inter junuloj, frue ĉesigi dependecan uzon de ciferecaj amaskomunikiloj.

Tamen, la kritiko ne longe atendis kaj en kelkaj lokoj oni parolas pri poŝtelefonmalpermesoj kiel provo returni la horloĝon.

Antaŭ nelonge ĉiu nova teknologio, ĉiu nova amaskomunikila esprimo, estu puŝita en instruplanojn kaj revoluciu la metodikon.

En la bazo de la novaj instruplanoj en la 1990-aj jaroj, ekzistis preskaŭ kortuŝa konvinko ke la rapida fluo de bildoj en MTV postulas ŝanĝojn en la instruado.

Tradicia faka scio estis defiita. Instruistoj bezonis rimarki, ke ”Muzika Televido” estas nekonata, sed grava tereno. Ĉi tie la studentoj estis nomumitaj kiel spertuloj kaj gvidistoj.

La iama estro de la Lerneja Oficejo, ankaŭ la profesoro pri pedagogio Ulf P. Lundgren, promesis novan lernejon kiu kreskigus ”malmolajn anĝelojn” kiuj ”faras sian vojon memcerte ĉie pro la kredo ke ili estas senmortaj.” Poste, ciferecigo estis salutita kiel la savo por svedaj lernejoj. Tiuj, kiuj pridemandis, estis flankenbalaitaj kiel malprogresemuloj. Nun ni scias, ke ĉi tiuj lastaj pravis.

Reen al tiu kraŝinta filmprezentado. Lernejo gravas por trejni studentojn pri eltenemo, jes. Sed gepatroj ankaŭ havas respondecon. Spektu filmon kune hejme, sen ke iu el vi havu vian telefonon antaŭ vi. Postulu plenan ĉeeston dum vespermanĝo aŭ vizitante la vendejon.

Ĉiu momento de silento ne devas esti eltenita kun via kolo klinita al la blua ekrano kaj grandaj aŭdiloj ĉirkaŭ via kolo kiel suĉilo. Eduku iun, kiu eltenos iom da maĉa rezisto. Tiu devota silento en aŭditorio plenigita ĝis la rando volonte reaperu.

/ Siv trovis la artikolon.

”För tio år sedan kunde elever lätt sitta och läsa koncentrerat i minst en halvtimme. De jublade om de någon gång skulle få se en långfilm och satt sedan som tända ljus tills filmen var slut.

En period hade vi som tradition att visa mastodontfilmen ”Schindler’s List” i sin helhet för våra nior. De satt i aulan och såg filmen på storskärm. Inga problem. Idag har vi slutat med sådana visningar.”

Så skrev högstadieläraren Sophia Barthelson i en längre kommentar på Facebook, strax efter att Pisa-resultatet presenterats.

Undersökningen lade i dagen ett nytt dramatiskt tapp i bland annat läsförståelse. Barthelsons erfarenhet är att många elever idag, oavsett bakgrund eller eventuell diagnos, fallerar i uthållighet, koncentrationsförmåga och ork att följa med i en berättelse. En halvtimme in i en film tar andra impulser över och de börjar söka sig ut på nätet eller störa varandra.

Denna inifrån-bild ligger i linje med Pisa-chefen Andreas Schleichers senaste analys av den svenska skolan. Alltför många klassrum präglas av bristande fokus, oordning och oväsen, menar han. Disciplinen är svag och eleverna sviktar i engagemang. Ofta låter de sig distraheras av sina mobiltelefoner. I ljuset av detta träffar därför Tidöpartiernas besked om en mobilfri grundskola helt rätt.

Allt fler skolor tillämpar redan möjligheten att begränsa elevernas tillgång till mobiler. Det är utmärkt att detta skärps och att även rasterna, för så många som möjligt, fredas från scrollande som enda aktivitet.

Sådana restriktioner har för övrigt stöd. Det är, fastslår en forsknings-översikt om psykisk ohälsa bland unga, av yttersta vikt att i ett tidigt skede stoppa beroendemässigt bruk av digitala medier.

Kritiken har emellertid inte låtit vänta på sig och på sina håll talar man om mobilförbud som ett försök att vrida tiden tillbaka.

Det är inte länge sedan varje ny teknik, varje nytt medialt uttryck, skulle tryckas in i kursplaner och revolutionera metodiken.

I underlagen till det som blev till nya läroplaner på 1990-talet fanns en närmast rörande övertygelse att de snabba bildflödena på MTV fordrade förändringar i undervisningen.

Traditionell ämneskunskap utmanades. Lärare behövde inse att ”Music Television” är okänd, men viktig terräng. Här utnämndes eleverna till experter och vägvisare.

Tidigare Skolverkschefen, tillika professorn i pedagogik Ulf P. Lundgren, lovade en ny skola som skulle fostra ”tuffa änglar” som ”tar sig självsäkert fram överallt i kraft av tron att de är odödliga.” Därefter hälsades digitaliseringen som frälsningen för svensk skola. De som ifrågasatte avfärdades som just bakåtsträvare. Nu vet vi att de senare hade rätt.

Tillbaka till den där havererade filmvisningen. Skolan är viktig för att träna eleverna i uthållighet, ja. Men en förälder har också ett ansvar. Se en film tillsammans hemma, utan att någon av er har mobilen framme. Kräv full närvaro under en middag eller vid besök i affären.

Varje stund av stiltje behöver inte uthärdas med nacken nerböjd mot den blå skärmen och stora hörlurar runt halsen som napp och snutte. Fostra någon som klarar lite tuggmotstånd. Den där andäktiga tystnaden i en till brädden fylld aula får gärna återuppstå.

Dagens väderprognos här i min del av Hisingen talade om hård vind, några minusgrader och snöfall från 13-tiden. Hård vind och minusgrader stämde, men snöfallet uteblev. Solen skymtade till ibland genom molntäcket och även någon blå glugg.

Så det var skönt att gå genom gammelskogen, som var rätt tyst frånsett grenar som skavde mot varandra i vinden. På marken ett tunt snötäcke. När jag kom fram mot min skogsmatning, så kommenterade en nötskrika från sin upphöjda position det hela.

Så fort jag började fylla på olika matare dök min assistent upp och uppehöll sig väldigt nära mig ibland på fladdrande vingar, som en kolibri tills jag var klar. Det är en svartmes. Till röret med hampfrö var det en livlig flygaktivitet av svartmes, entita, talltita, talgoxe och blåmes. På marken letade bl.a koltrast efter mat som någon sprätt ut. Plötsligt dök 8 stjärtmesar upp och klängde i mataren med talgbollar, men försvann efter några minuter. De dök upp igen på ett nytt kort besök efter ett tag.

Från utmarkerna hördes locklätet från en domherre. Det är skönt att dra sig hemåt efter en sådan upplevelse.

de Renate Säfström

… kunvenis ne francoj kun angloj, ne rusoj kun poloj, sed homoj kun homoj (Zamenhof)

La instituto lanĉis novan bildon kaj ricevis kelkajn komentojn, i.a. de Torben Svendsen:

En sia origina formo Esperanto estas vera internacia lingvo kaj nature portas la ideon de internaciismo – samtempe neŭtrala, kaj liberigita de la nacilingvaj egocentrismoj kaj malegalecoj.

Stabile sed malrapide la lingvo pli kaj pli disvastiĝos kaj ludos/ludas sian rolon internacie.

Poemo por Ora Ĵurnalo

DKEA raportas

Okaze de Zamenhofa tago, DKEA povis organizi ĉi tiun sabaton, la 16-an de decembro 2023, la feston kun delegitoj de kelkaj kluboj en Kinŝaso en la ”Espace Elite” en la Kinŝasa komunumo Lingwala. En lia parolado, la Prezidanto de DKEA S-ro Guy-Roger Ileka, bonvenigis ĉiujn partoprenantojn kaj dankis ilin el la fundo de lia koro.

Li klarigis al ili, ke Zamenhofa tago estas festata ĉiun 15-an de decembro de ĉiuj Esperanto-parolantoj tra la mondo. Sed en Kinŝaso malgraŭ la malfacilaj tempoj, ni festas ĝin hodiaŭ pro kialoj sendependaj de nia bona volo.

Ni kantis en Esperanto, ni dividis la manĝojn kaj trinkaĵojn planitajn por tiu ĉi grandskala aranĝo.

S-ro Lungikisa Sumbu Jean-Pierre, la reprezentanto de UEA ĉe Unesko en nia lando, legis fragmenton pri la vivo de Louis Lazare Zamenhof, fondinto de la universala lingvo, kiu estas Esperanto.

Subite, preskaŭ tridek homoj prezentis ekskuzojn, ĉar ili estis blokitaj en monstra trafikŝtopiĝo.

La neesperantistoj, kiuj venis al la aranĝo, tuj esprimis la deziron lerni tiun ĉi belan lingvon nomatan Esperanto. Je ilia zorgo, la Prezidanto de DKEA trankviligis ilin, ke ili komencos la kurson vacape venontsemajne nur sufiĉe longe por organizi la grupon. Li elektis la Ĝeneralan Sekretarion, S-ron MAFUILA MAVOMO Jackson kiel instruiston de ĉi tiu virtuala klaso.

Cetere, la Ĝenerala Sekretario de DKEA estas granda instruisto de Esperanto, kandu-verkisto kaj poeto en Esperanto, kiu estas enhospitaligita ekde la fino de oktobro post morta akcidento. Sed, sur lia malsanlito, li instruas Esperanton al lernantoj en Angolo kaj aliloke.

Cetere atentindas, ke la dua vicprezidanto de DKEA, s-ro Arlain Kizeyidioko Mayinda, kiu ankoraŭ tre aktivas, sekvis la ceremonion el Lomé en Togolando, kie li festis Zamenhofan Tagon.

La Prezidanto de DKEA informis la publikon pri la premio Hans Bakker donita al niaj du samideanoj, nome Arlain Kizeyidioko Mayinda, nia samkomitatano, kaj Espoir Ngoma Kasati el Lubumbashi en la provinco Supra Katango. La ĉeestantoj ĝojkriis kaj aplaŭdis pro la bonŝancaj venkintoj.

DKEA dankas al la Afrika Komisiono kaj al S-ro Coppens pro la bona laboro, kiun ili faras.

La ceremonio finiĝis per familiaj fotoj por eternigi la eventon, kiu okazis en bela festa etoso.

Farite en Kinŝaso, la 16-an de decembro 2023 de s-ro Paul Alcee Mazangu, kultura konsilanto.
Envikiigite de Espoir Ngoma Kasati
Finredaktite de Piet Coppens

Lunde 25 decembro 2023 ni ludos la vortludon Verda Ŝtelo interrete. Oni povas aliĝi aŭ per la retejo ĉe gemelo.org aŭ per la aplikaĵo. Ĝi estas simpla ludo kiu temas pri anagramoj kaj ĝi estas amuza maniero lerni novajn vortojn kaj ludi per la lingvo.

La ludo estas facile lernebla kaj ni unue klarigos la regulojn antaŭ ol komenci.

Ni samtempe babilos per Jitsi. (Por ligilo kaj dato por sekva sesio, kontaktu Espoir.)

Bonvolu uzi komputilon aŭ tabulkomputilon kun granda ekrano se vi uzas la retejon ĉar ĝi ne tre bone funkcias per poŝtelefono.

Aliĝu kaj amuziĝu!

Iam jaguaro estis tute flava, kiel leono. Sed lia karaktero estis la sama, kiel nun: la plej feroca besto en ĝangalo.

Ĉio viva timis jaguaron. Sed foje sur lian felon eksidis papilio. Ĉarma bruna papilio kun grandaj duonrondaj flugiloj. Ŝi movis ilin, kiel du malgrandajn ventumilojn, kaj la jaguaro tuj eksentis teneran blovon. Al li fariĝis tiel agrable, kvazaŭ iu karesas lian dorson. Neniu antaŭe karesis lin; oni nur timis kaj malamis.

Li volis, ke la papilio ne forflugu, ke ŝi ĉiam restu kun li kaj tenere tuŝu lian haŭton. Kaj ankaŭ al papilio ekplaĉis sidi sur la dorso de jaguaro: tiam ĉiuj rimarkis ŝin, tian etan kaj brunan antaŭe; sed subite oni komprenis, ke ŝi estas rave bela, kaj ŝiaj flugiloj nuancas de oro.

Do, la jaguaro kaj la papilio decidis ne disiĝi plu; kaj baldaŭ la tuta felo de jaguaro kovrĝis per bela aro de papilioj, idaro de tiu unua.

Tial la jaguaro nun havas felon kun brunaj makuloj.

La epizodo el la vivo de la Tero

«Kiam mi ekvidis la ĉielan lumon, mi eĉ ne ekmiris tro. Nu, ĉu gravas? – rezonis mi. Ĉu tio min iamaniere tuŝas? Estu saĝuloj kaj potenculoj, kiuj prizorgu la bonstaton de la urbo; kaj mi havas sufiĉajn zorgojn pro mia propra devo.

Mia devo estas kontroli aŭskultilojn. Apud ĉiu domo staras ili kaj aŭskultas pensojn de ĉiuj loĝantoj. Pri nekonvenaj pensoj ili raportas al Ofica Komisiono, kaj tie oni bone scias «forigi netaŭgulojn».

Kaj jen, tiuj porkoj nokte malfunkciigas aŭtomatojn, kaj neniu scias, kiel ili tion faras. Oni diras, ke ili uzas pensajn kanalojn por difektigi la aŭskultilojn; sed ĉu la aŭtomatoj estas tiel stultaj por ne defendi sin? Mi opinias, ili frenezigas la aŭtomatojn, ja mi trovas ilin matene kun kaĉo en la cerbo, ili forgesas ĉion aŭditan, ne plu obeas ordonojn, kaj ilia uzado jam ne estas ebla.

Hodiaŭ aperis tiom multe da difektitaj aparatoj, ke mi eĉ liberan sekundon ne havis. Preskaŭ ĉiuj en mia distrikto ne funkcias.

Kiam mi la duan fojon ekvidis la lumon, ĝi jam estis sur horizonto; pli pala, sed pli vasta, ĝi brakumis tutan ĉirkaŭvidon. La lumo estis blua, kun blanka aŭreolo, sufiĉe hela por vespero.

Mi ekpensis pri aliuj homoj. Eble, ili ion scias?

Tamen, en la «Komuna penso» neniu informo aperis, kaj la homoj mem ne povas ion ekscii, ili ja loĝas en la Domoj. Nur ni, kontrolistoj, rajtas paŝi surtere. Oni donas al ni specialan vestaĵon, okulvitrojn… Tiel ni povas elteni la Terajn kondiĉojn, tute ne taŭgajn normale por la homa vivo. Vi imagu, iu naskis la ideon, ke la Tero, Tero mem estis iam loĝloko de homaro! Kun siaj ventoj, pluvoj, venenaj estaĵoj kaj plantoj! Oni ne povas ja kelkajn paŝojn fari sur la Tero, sen ke onin ne vundu io danĝera. Kaj mikroboj, virusoj? Evidente, la tuta vivo de praa homo estis tiam batalo por la vivo; ĉiun tagon, ĉiun monaton li gajnis en senfina ludado kun morto. Kun natura morto, ni diru. La homo vivis kiel besto, kaj kiel besto li mortis.

Ĉu eblas eĉ komparo kun nia vivo, la vivo digna, la sola inda La Homon? Fin-fine li akiris sian merititan pozicion en la mondo kaj forigis de si ĉiujn fi-biologiajn trajtojn, plej grave la venon de l’ morto. Ĉe ni oni mortas nur laŭ la ordonoj de l’ Moŝto!

Estas la bazo de civilizita vivo: laŭ reguloj vivi, laŭ reguloj morti.

Eĉ neimageble: homo komencas ian laboron, kaj en mezo – mortas. Nenio sekvas plu. Homoj vivis kiel senfortaj, sencelaj eroj de iu Brown’a movado; ĉiu tago puŝis ilin tien, reen… Kun neordigitaj pensoj, neatendita morto – homo ne estis ja Homo! Nur ni, kun nia Moŝto…»

Subite la aero ektremis, la blua fulmo ĉirkaŭumis la Teron, kaj pro neeltenebla brilo li fermis la okulojn. Li ne malfermis ilin plu.

Matene super la Tero leviĝis l’Suno.

Ĝi prilumis forlasitajn Domojn, kaj kelkon da homoj, vestitaj en defendkostumoj. La homoj ĵus forlasis la Domojn, kaj timeme, senkomprene ĉirkaŭrigardadis; en iliaj rigardoj brilis miro kaj disiluzio.

Tiuj homoj dum jardekoj batalis kontraŭ la Moŝto; ili, la plej elstaraj cerboj de la Tero, unuiĝinte inventis la Ilon, tiun bluan energian kampon, kiu disfunkciigis la aŭtomatojn de la Moŝto, senigis ĝin de ilia apogo, de la bazo de ekzisto: nur homoj, sen aŭtomatoj, estas ja senfortaj!

Kaj jen disvaporiĝis la Moŝto, neniu plu kontrolos ĉiutage niajn pensojn, ordonos al ni la farojn, pravigos la tutan nian vivon. Ni estas liberaj!

La tuta vivo haltis. La Domoj, inventaĵo de la Moŝto, ne plu funkciis, kaj homoj pereis pro manko de la vivnecesaĵoj, ili ne scipovis ja propramane liveri al si manĝaĵojn kaj trinkaĵojn. Ĉion faris maŝinoj, kaj sen ili la homoj estis senpovaj kaj senfortaj. Ili ne povis eĉ spiri per Tera aero, la artefarita aero en Domoj estis por ili pli konvena…

La plimulto mortis en unuaj horoj, eĉ ne pro manko de manĝo kaj aero – pro timo. Estis detruitaj ĉiuj iliaj kutimoj, la tuta ordo de la vivo esris rompita. Neniu povas travivi la pereon de sia mondo.

Nur kelkaj saĝuloj restis. Kaj nun ili senhelpe rigardis al la tiel soifita Libera Tero. Sen homoj, sen vivestaĵoj jam, morta kaj fremda Tero kuŝis antaŭ ili.

Ili donis al la homaro Liberon, Sendependon kaj Homajn Rajtojn!

Post kelka tempo tute neniiĝis ruinoj de la Domoj, kaj en la kosmo restis nur – glata pura Tero, rotacianta ĉirkaŭ la Suno.

Kiam mi skribas ĉi tiun tekston, ĵus finiĝis internacia konferenco en Dubai. Ĝi temis pri kion devas fari la landoj de la mondo por savi la klimaton. El la ok punktoj, al kiuj ĉiu lando estas vokita partopreni, la unua estas triobligi la renoviĝantan energikapaciton kaj duobligi la energian efikecon ĝis 2030. Mi tuj pensas pri Okcidenta Saharo.

Tiu lando, kiel ĝia nomo indikas, konsistas el la plej okcidenta parto de la dezerto Saharo. Tre granda parto de la lando estas ekde longa tempo okupita de la najbara lando Maroko. La parto kiu restas libera havas preskaŭ neniun marbordon – kaj tial neniujn fiŝresursojn. Ĝi ne havas ercminejojn. Ĝi ne havas tre bonan agrikulturan teron.

Sed almenaŭ ĝi havas abundon de unu afero: sunlumo. Okcidenta Saharo havas multe da sunlumo, sed ne multajn sunenergiajn fabrikejojn. En la longdaŭra situacio de okupeco, kompreneble mankas financa kapitalo por konstrui tiajn instalaĵojn. Tial la ŝtatoj de la mondo havus tie tre bonan ŝancon montri, ke ili vere volas batali la klimatan katastrofon. Ili donu kapitalon al la okcidentaj saharanoj, kiuj nun devas vivi en ekzilo en Alĝerio, por ke ili povu konstrui sur sia propra teritorio ion, kiu fariĝos valora kontribuo al monda daŭripovo, kaj samtempe plifortigi sian laboron por sendependeco.

Ĉu vi suferas pro esti tro populara? Ĉu homoj prenas vin pli serioze ol vi deziras? Tiam estas manovroj por uzi. Ekzemple, vi povas diri al viaj amikoj, ke vi ĵus vidis Elvis sur la buso, ke eksterteranoj konstruis la ponton de Öresund aŭ ke estis Ted Gärdestad kiu murdis Palme. Sed se tio ne efikas, mi povas sugesti unu plian: menciu Esperanton kaj esprimi, ke ĝi havas ian pravigon por ekzistado.

Mia sperto estas ke grandaj partoj de la ekstera mondo reagus proksimume en la sama maniero. Vi estas simple vidata kiel iu, kiu estas iom freneza. Eĉ ene de mia propra gildo oni sulkas la brovojn, kvankam la lingva profesio implicas trakti ĉiujn lingvojn kun respekto.

Tamen mi argumentus, ke la reago estas nepravigebla. La internacia lingvo lanĉita en 1887 estas precize ĝuste tia, kia ĝi pretendas esti – lerte konstruita kaj sufiĉe facile lernebla.

Krome, ĝi estas festata ĉi-semajne. La 15-a de decembro estas ne nur la premiertago de ”Abba: La filmo” kaj la naŭa de Dvořák, la mortodatreveno de la tago de Sven Delblanc kaj la mortotago de Sitting Bull kaj la tago de usona citronbulkaĵo, sed ankaŭ la oficiala Esperanto-tago.

Ĝi meritas pokalon. Artefarita lingvo havas du gravajn avantaĝojn antaŭ naturaj ekvivalentoj. Unue, ĝi povas esti formita por esti facile lernebla dank’ al manko de esceptoj kaj neregulaĵoj. Ĉion, kion oni povas fari, oni rajtas fari. Kaj due, ĝi ne estas posedaĵo de iu ajn. Ĉiu, kiu hazarde havas grandan lingvon kiel gepatran lingvon, do ne ricevas avantaĝojn koste de aliaj.

Esperanto certe ne estas tute perfekta. Se iu estus demandinta min, mi estus forminta kelkajn aferojn alimaniere. Sed konsiderante, ke la kreinto Ludoviko Zamenhof estis gaja amatoro kaj ke antaŭ 140 jaroj ni sciis malpli pri la lingvoj de la mondo ol ni scias hodiaŭ, oni verŝajne povas diri, ke li vere kreis ĝin bona. Ĝi kompreneble ne estas tute neŭtrala, ĉar la repertuaro, de la bona Zamenhof, konsistis plejparte el eŭropaj lingvoj, kaj unu el la plej oftaj kritikoj estas direktita al ĝuste (la tiam iom troigita) eŭrocentrismo.

Kio estas pli facile forgesebla estas, ke la plej realisma alternativo, la angla ne nur similas, sed estas eŭropa lingvo. Kaj male al tio, kion svedoj ŝatas kredi, la superforta plimulto de la hodiaŭaj teranoj ne scias pli da la angla ol da Esperanto.

Kompreneble, la historio povas preni strangajn turnojn. Neniu scias kion kaŝas la estonteco k.t.p. Sed kiel ĝi nun staras, la batalo ŝajnas esti perdita.

Esperanto ĝuis grandan sukceson, sed ne atingis la mondlingvan statuson, kiun celis ĝia kreinto.

Vi povas rigardi malaprobe tiujn, kiuj kredas, ke ĉi tiu afero ŝanĝiĝos en antaŭvidebla estonteco, sed ne tiujn, kiuj opinias, ke ĝi estus dezirinda. Por la momento la esperantismo plu vivas, kvankam iom per malalta flamo. Sed ne estas dubo, ke Esperanto estas plene funkcianta lingvo, kaj se nenio alia, ĝi estas pruvita per tio, ke mil aŭ kelkaj miloj efektive havas ĝin kiel gepatran lingvon. (Ne, vi ne bezonas kontakti la socialajn aŭtoritatojn – la infanoj nature akiras la lingvon de sia ĉirkaŭaĵo paralele).

Por tiuj, kiuj volas formi sian propran opinion, mi povas rekomendi la lernolibron ”Saluton! Esperanto Autodidakte” de Audrey Childs-Mee, kiu nun estas libere disponebla interrete. Ĝi estas absolute unu el la plej pedagogiaj lernolibroj, kiujn mi legis pri iu ajn temo.

Mi ricevis la artikolon kaj de Språkförsvaret kaj de Inga Johansson. /Siv

Språket det rynkas på näsan åt

Artikel av Mikael Parkvall i Svenska Dagbladet

Lider du av att vara alltför populär? Tar folk dig på mer allvar än du önskar? Då finns det knep att ta till. Exempelvis kan man delge sina vänner att man just sett Elvis på bussen, att utomjordingar byggde Öresundsbron eller att det var Ted Gärdestad som knäppte Palme. Men om inte det gör susen kan jag tipsa om ytterligare ett: nämn esperanto och ge uttryck för att det skulle ha någon form av existensberättigande.

Min erfarenhet är att det får stora delar av omvärlden att reagera på ungefär samma vis. Man ses helt enkelt som någon som inte har alla kanoter i hissen. Till och med inom mitt eget skrå rynkas det på näsan, trots att lingvistyrket inbegriper att behandla alla språk med respekt.

Jag vill dock hävda att reaktionen är obefogad. Det internationella språket som lanserades 1887 är i mångt och mycket precis vad det utger sig för att vara – fiffigt konstruerat och tämligen lättlärt.

Dessutom högtidlighålls det just denna vecka. Den 15 december är nämligen inte bara premiärdagen för ”Abba: The movie” och Dvořáks nia, Sven Delblancs och Sitting Bulls dödsdag samt amerikanska citronmuffinsdagen, utan dessutom den officiella esperantodagen.

Det förtjänar en bägare. Ett konstgjort språk har nämligen två stora fördelar framför naturliga motsvarigheter. Det kan för det första utformas för att vara lättlärt genom att sakna undantag och oregelbundenheter. Allt som går att göra får man göra. Och för det andra är det inte någons egendom. Den som råkar ha ett stort språk som modersmål får därmed inga fördelar på andras bekostnad.

Esperanto är förvisso inte helt igenom perfekt. Hade någon frågat mig skulle jag ha utformat en del saker annorlunda. Men med tanke på att skaparen Ludwig Zamenhof var en glad amatör och att vi för 140 år sedan visste mindre om världens språk än vi gör i dag får man nog säga att han fick till det riktigt skapligt. Fullständigt neutralt är det förstås inte, eftersom den gode Zamenhofs repertoar mest bestod av europeiska språk, och ett av de vanligaste styckena kritik skjuter in sig på just (den då något överdrivna) eurocentrismen.

Vad som lättare glöms bort är att det mest realistiska alternativet engelska inte bara påminner om, utan är ett europeiskt språk. Och tvärtemot vad svenskar gärna tror kan den överväldigande majoriteten av dagens jordbor inte mer engelska än esperanto.

Historien kan förstås ta märkliga vändningar. Ingen vet vad framtiden har i sitt sköte och allt det där. Men som det ser ut nu framstår slaget som förlorat.

Esperanto rönte stora framgångar, men har inte nått den världsspråksstatus som dess skapare siktade på.

Man kan gärna titta snett på den som tror att den saken kommer att ändras inom överskådlig framtid, men inte på den som tycker att det vore önskvärt. Tills vidare lever esperantismen, om än lite på sparlåga. Men att esperanto är ett fullt funktionellt språk råder ingen tvekan om, och om inte annat bevisas det av att något eller några tusental faktiskt har det som modersmål. (Nej, ni behöver inte kontakta socialtjänsten – barnen tillägnar sig givetvis omgivningens språk parallellt).

För den som själv vill bilda sig en uppfattning kan jag rekommendera läroboken ”Saluton! Esperanto Aŭtodidakte” av Audrey Childs-Mee, som numera finns gratis tillgänglig på nätet. Den är tammetusan en av de mest pedagogiska läroböcker jag läst i något ämne.

La maljuna sinjorino Watkins vekiĝis unu printempan matenon por trovi ke la rivero inundis la tutan unuan etaĝon de ŝia domo.

Rigardante tra sia fenestro, ŝi vidis, ke la akvo ankoraŭ altiĝas.

Du viroj preterpasantaj en remboato kriegis inviton remi al sekureco kun ili.

”Ne, dankon,” s-ino Watkins respondis. ”La Eternulo provizos.”

La viroj levis la ŝultrojn kaj remis plu.

Antaŭ la vespero, la akvonivelo devigis s-inon Watkins grimpi sur la tegmenton por sekureco.

Ŝi estis ekvidita de viro en motorboato, kiu proponis preni ŝin.

”Ne ĝenu vin,” ŝi diris al li. ”La Eternulo provizos.”

Sufiĉe baldaŭ s-ino Watkins devis serĉi rifuĝon sur la kamentubo.

Kiam ruĝkruco-boato venis patrolante, ŝi svingis la manon ke ĝi pluiru, kriante ”La Sinjoro provizos.”

Do la boato foriris, la akvo leviĝis kaj la maljunulino dronis.

Gutetante malseka kaj plene ĉagrenita, ŝi venis tra la perlaj pordegoj kaj postulis paroli al Dio.

”Kie vi estis?” ŝi kriis.

”Mia plej kara sinjorino,” Dio diris, ”mi ja sendis tri boatojn!”

Kelkaj malnovaj anekdotoj. Ĉu vi rekonas ilin?

La finna, jida, meänkieli, romani chib kaj samea kaj variantoj de ĉi tiuj estas naciminoritataj lingvoj en Svedio.

Ĉi tio signifas, ke ni havas ses lingvojn en la lando, inkluzive de la sveda.

Sed ĉi tio estas mensogo. Estas unu pli. Kiu estas uzata en pli granda mezuro ol la kvin minoritataj lingvoj. Aliĝu al ni dum vojaĝo de centra Stokholmo kaj mi klarigos.

Din Sko (via ŝuo) ne havas malaltajn prezojn. Kontraste, ” Always nice price” (ĉiam bela prezo).

Ĉu Scorett havas bonajn ŝuojn ne estas klara. Sed ”Quality matters” (kvalito gravas).

Mi pensis, ke Twilfit vendis subvestojn. Malĝuste, ili vendas ”lingerie” (tolvestaĵojn).

Ĉu MQ ofertas virinajn vestaĵojn estas neklare. Aliflanke, ”Women” en ”2nd Floor” (virinoj en la dua etaĝo).

Vi ne trovas Lego-n (ludilaj pecoj por konstrui objektojn) en ludvendejo. Sed ene de ”World of toys” (mondo de ludiloj).

Kion volas la Body Shop (korpobutiko) estas neklare. Kvankam estas proponite ”Positive Change” (pozitiva ŝanĝo). Kaj temas pri ”Start Inside” (komenco interne).

Multaj vendejoj ŝajnas kompati sin mem. Ĉar la vorto ”Offer” (oferto, sed svede offer = viktimo) aperas multloke.

Krome, iu granda ĉeno ŝajnas esti transpreninta multajn vendejojn. Ĝi nomiĝas ”Sale” (vendo).

La sola vendejo en la vendopalaco Gallerian en Stokholmo, kiu vere ekzistas en la tuta mondo, estas Ikea. Sed en ĝi, ĉiu vorto estas en la stulta lingvo sveda.

De Nätverket Språkförsvaret (La maŝaro Lingvodefendo), trovita de Siv.

Finska, jiddisch, meänkieli, romani chib och samiska samt varianter av dessa är nationella minoritetsspråk i Sverige.

Det innebär att vi har sex språk i landet inklusive svenska.

Fast detta är en lögn. Det finns ett till. Som används i högre utsträckning än de fem minoritetsspråken. Häng med på en tur i centrala Stockholm så förklarar jag.

Din Sko har inte låga priser. Däremot ”Always nice price”.

Om Scorett har bra skor framgår inte. Men ”Quality matters”.

Jag trodde Twilfit sålde underkläder. Fel, de saluför ”lingerie”.

Om MQ erbjuder damkläder är oklart. Däremot finns ”Women” på ”2nd Floor”.

Man hittar inte Lego i en leksaksbutik. Men inne på ”World of Toys”.

Vad Body Shop vill är oklart. Fast det erbjuds ”Positive Change” Och det är fråga om ”Start Inside”

Många butiker verkar tycka synd om sig själva. För ordet ”Offer” står på många ställen.

Dessutom förefaller någon stor kedja ha tagit över många butiker. Den heter ”Sale”.

Enda butiken i Gallerian i Stockholm som verkligen finns i hela världen är Ikea. Men i den är varje ord på det töntiga språket svenska.

Från Nätverket Språkförsvaret.
http://www.språkförsvaret.se/sf/

Ankaŭ vintre oni povas kolekti ”florojn”, la sekiĝintajn restaĵojn de plantoj, kiuj servas por disŝuti la semojn per la vintraj ventoj. Jen la vintraj ”floroj” de kampanulo kaj akileo milfolia.
/Andreas

de Inga Johansson

Hodiaŭ mi lernis novan vorton en esperanto kiu rekte venas el la angla lingvo: ofsajdo.

Tuj mi serĉis en Vikipedio kaj trovis jenan informon:

Pli da bona informo vi trovas en jena ligo de Vikipedio:
https://eo.wikipedia.org/wiki/Ofsajdo

Interesa estas tamen kiel aliaj lingvoj traktas la anglan vorton ”offside”: